یاقوت؛ رویدادی که ایده‌ها در آن اجرایی می‌شود

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در عصر حاضر، پرداختن به مسائل زنان نیازمند رویکردی علمی، میدانی و نتیجه‌محور است. رویداد ملی «یاقوت» با تمرکز بر توانمندسازی، آموزش مهارت‌های مسئله‌یابی و حل مسئله و فراهم کردن بستری برای طراحی و دفاع از طرح‌ها، تجربه‌ای متفاوت در عرصه ایده‌پردازی و سیاست‌گذاری ارائه می‌دهد. شرکت‌کنندگان، از دانشجویان و طلاب گرفته تا علاقه‌مندان دغدغه‌مند، فرصتی بی‌نظیر دارند تا با همراهی اساتید متخصص، مسائل واقعی زنان را شناسایی کرده، تحلیل کنند و در نهایت طرح‌هایی پخته و قابل اجرا ارائه دهند.

«یاقوت»؛ تلاشی برای حل مسائل زنان با رویکردی علمی و میدانی

راضیه اکبری، معاونت راهبری محتوایی اداره بانوان سازمان تبلیغات اسلامی، در توضیح چرایی برگزاری رویداد ملی «یاقوت» می‌گوید:«طبق فرمایشات حضرت آقا که سال‌هاست بر ضرورت حرکت به سمت حل مسئله تأکید دارند، ما نیز در حوزه بانوان تصمیم گرفتیم نظام حل مسائل زنان را مطرح کنیم. اساس جهاد تبیین هم بر همین پایه، یعنی حل مسئله است. از همین نقطه جرقه برگزاری رویداد یاقوت شکل گرفت. رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با جامعه بانوان بر این نکته تأکید کردند که حل مسائل زنان یک اولویت مهم و حیاتی است که باید برای حفظ نظام اجتماعی و فرهنگی کشور جدی گرفته شود.»

او ادامه می‌دهد: «ما به دنبال مدلی بودیم که از دل آن بتوان طرحی اساسی و کارآمد بیرون آورد. در بسیاری از رویدادهای مشابه، معمولاً تیم‌ها وارد میدان می‌شوند، مسئله‌ای را مطرح و راه‌حل خود را بیان می‌کنند و پس از داوری، همه‌چیز همان‌جا تمام می‌شود. اما ما می‌خواستیم مدلی طراحی کنیم که صرفاً به طرح و دفاع ختم نشود، بلکه به یک روند واقعی برای توانمندسازی و سپس سیاست‌گذاری منتهی گردد.»

آغاز مسیر از توانمندسازی

اکبری با تأکید بر اینکه مرحله نخست رویداد «یاقوت» بر محور توانمندسازی طراحی شده، توضیح می‌دهد:«در مدل ما، ابتدا مرحله توانمندسازی قرار گرفت. چهار جلسه کارگاه عمومی برگزار کردیم تا مخاطبان یاد بگیرند مسئله چیست، حل مسئله به چه معناست، و چگونه می‌توان به اقناع فرهنگی در حوزه زنان رسید. هدف این بود که مخاطبان بتوانند با عینک تحلیلی به جامعه نگاه کنند و از میان موضوعات متنوع، مسئله و اولویت اصلی را شناسایی کنند.»

او می‌افزاید: «در این دوره‌ها اساتید برجسته‌ای چون دکتر معظمی گودرزی از شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور داشتند و به شرکت‌کنندگان آموزش دادند که چگونه نظام مسائل را تشخیص دهند و از نگاه‌های سطحی عبور کنند. این مرحله اکنون به پایان رسیده و شرکت‌کنندگان از طلاب و دانشجویان نخبه در این کارگاه‌ها حضور داشتند.»

شکل‌گیری اتاق فکر و ورود به کارگاه‌های تخصصی

اکبری می‌گوید هفته گذشته جلسه‌ای در قالب اتاق فکر با حضور اساتید حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، فقهی، حقوقی و سیاسی برگزار شده است:«در این نشست، نظام مسائل زنان از ابعاد مختلف بررسی شد تا ذهن مخاطبان برای شناسایی دقیق‌تر موضوعات فعال شود. حالا از هفته آینده وارد مرحله کارگاه‌های تخصصی می‌شویم که تا پایان آبان‌ماه ادامه دارد. برای ما مهم است که مخاطبان ابتدا توانمند شوند، بنابراین از آن‌ها در این مرحله طرح نمی‌خواهیم. بعضی‌ها تماس می‌گیرند و می‌پرسند بوم ایده را کجا بفرستیم، اما ما تأکید داریم ابتدا باید یاد بگیرند چگونه باید مسئله را ببینند و تحلیل کنند.»

او با اشاره به رویکرد خانواده‌محور رویداد تأکید می‌کند:«ما فقط به مسائل زنان نگاه نکردیم؛ خانواده را محور اصلی قرار داده‌ایم. کارگاه‌های تخصصی در سه محور فرهنگی‌اجتماعی، فقهی‌حقوقی و سیاسی‌اقتصادی برگزار می‌شود. هر محور حدود پنج تا شش کارگاه با حضور اساتید متخصص دارد که برنامه آن تا پایان آبان‌ماه ادامه دارد.»

اکبری توضیح می‌دهد که پس از پایان کارگاه‌های تخصصی، مرحله طراحی بوم ایده آغاز می‌شود:«در آذرماه به هر مخاطب بوم ایده ارائه می‌شود. شرکت‌کنندگان که آموزش‌های لازم را دیده‌اند، حالا می‌توانند به‌صورت فردی یا گروهی در رویداد شرکت کنند. برای هر گروه هم یک منتور یا استاد راهنما در نظر گرفته‌ایم تا روند طراحی بوم و تدوین طرح حل مسئله را هدایت کند.»

او ادامه می‌دهد: «بعد از تکمیل بوم‌ها، بیست استاد متخصص در حوزه‌های مختلف تحقیقات را داوری می‌کنند. از هر محور حدود شش تا هفت بوم برتر انتخاب می‌شود؛ البته ممکن است در برخی محورها تعداد بیشتری شایسته انتخاب باشند که به نظر داوران بستگی دارد.»

داوری حضوری و به چالش کشیدن ایده‌ها

معاونت راهبری محتوایی اداره بانوان درباره مرحله نهایی می‌گوید:«در اواخر دی‌ماه، مرحله نهایی داوری به‌صورت حضوری برگزار می‌شود. در این مرحله تیم‌ها باید از بوم خود در برابر بیست استاد دفاع کنند. مثلاً اگر موضوع حجاب است، تیم باید راه‌حل خود را توضیح دهد و اساتید آن را از منظرهای مختلف به چالش می‌کشند؛ از جمله جنبه‌های قانونی، اجتماعی یا فرهنگی. اگر راه‌حل پیشنهادی در جامعه با مقاومت روبه‌رو شود، باید پاسخ دهند چگونه می‌خواهند اقناع و تعامل اجتماعی ایجاد کنند. اینجا همان نقطه‌ای است که طرح‌ها عمق و پختگی پیدا می‌کنند.»
او اضافه می‌کند: «پس از داوری حضوری، تیم‌های برتر معرفی و تقدیر می‌شوند و جوایزشان هم که پیش‌تر اعلام شده، اهدا می‌شود.»

یاقوت؛ رویدادی برای تولید سیاست و برنامه

اکبری یکی از ویژگی‌های مهم یاقوت را در مرحله پس از داوری می‌داند:«در اغلب رویدادهای ایده‌پردازی، ایده‌ها پس از ارائه رها می‌شوند. من خودم تجربه شرکت در بزرگ‌ترین رویداد حل مسئله مهریه را دارم که سه سال پیش با حمایت مرکز پژوهش‌های مجلس و قوه قضائیه برگزار شد. تیم‌های تخصصی ایده‌های ارزشمندی دادند، اما همه در بایگانی ماند و هیچ‌گاه به اجرا نرسید. ما نمی‌خواهیم این تجربه تکرار شود.»
او با تأکید بر رویکرد نتیجه‌محور «یاقوت» می‌گوید:«هدف ما این است که طرح‌های برتر بعد از داوری و پختگی علمی، به سند سیاست‌گذاری یا طرح اجرایی تبدیل شوند. اگر طرحی ظرفیت سیاست‌گذاری داشته باشد، آن را به مجلس یا نهادهای تصمیم‌ساز می‌فرستیم. اگر قابلیت اجرایی دارد، برای نهادهایی مانند وزارت ارشاد، سازمان صدا و سیما یا خود سازمان تبلیغات اسلامی برنامه عملیاتی می‌نویسیم.»
اکبری تصریح می‌کند:«ایده‌ای که از زیر نظر استاد راهنما و داوران بیرون می‌آید، کاملاً پخته و قابل استفاده است. ما نمی‌خواهیم این تلاش‌ها فقط در حد یک رقابت باقی بماند؛ هدف نهایی ما تولید طرح‌های مؤثر و کاربردی برای حل واقعی مسائل زنان است.»

مخاطبان یاقوت؛ از دانشجویان تا دغدغه‌مندان حوزه زنان

معاون راهبری محتوایی اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی، درباره ترکیب شرکت‌کنندگان در رویداد ملی «یاقوت» توضیح می‌دهد: «فراخوان ما از ابتدا به‌صورت عمومی منتشر شد و محدودیتی برای حضور افراد در نظر نگرفتیم. حتی آقایان نیز در این فراخوان شرکت کردند. فراخوان به استان‌ها ارائه شد و در حال حاضر جامعه شرکت‌کنندگان ما ترکیبی از دانشجویان و طلاب است. برخی از شرکت‌کنندگان از رشته‌های غیرمرتبط با علوم انسانی مانند مهندسی هستند، اما دغدغه مسائل زنان و تمایل به حل آن‌ها را دارند. بنابراین شرطی برای مدرک تحصیلی یا جنسیت در نظر نگرفتیم؛ مهم‌ترین معیار، انگیزه و دغدغه‌مندی در حوزه زنان بود.»
اکبری درباره آمار شرکت‌کنندگان می‌گوید: «در مجموع حدود ۵۰۰ نفر در مرحله ثبت‌نام شرکت کردند که در ادامه و با آغاز کارگاه‌ها، اکنون حدود ۲۰۰ نفر به‌صورت فعال در روند آموزشی و پژوهشی حضور دارند. چنین ریزشی در رویدادهای حل مسئله طبیعی است. با این حال، همین ۲۰۰ نفر در قالب گروه‌های سه‌نفره، حدود ۷۰ تیم تشکیل داده‌اند؛ عددی که در مقایسه با رویدادهای مشابه، قابل توجه است. این نشان می‌دهد که استقبال از یاقوت فراتر از انتظار بوده است.»
او تأکید می‌کند: «معمولاً وقتی نام رویداد حل مسئله می‌آید، بسیاری تصور می‌کنند کار بسیار تخصصی است و فقط نخبگان خاص باید شرکت کنند؛ در حالی که ما در یاقوت ابتدا بر توانمندسازی تمرکز کردیم. از همان آغاز تأکید داشتیم که هدف، آموزش و توانمندسازی است و از شرکت‌کنندگان انتظار ارائه راه‌حل نهایی از ابتدا وجود ندارد. به همین دلیل، استقبال عمومی از این طرح بسیار مثبت بود و حتی اساتید دانشگاهی نیز با توضیحاتی که برایشان ارائه دادیم، همکاری و مشارکت مؤثری داشتند.»
اکبری درباره نتایج اولیه کارگاه‌ها نیز توضیح می‌دهد: «تکالیف و خروجی‌هایی که از سوی استادان در جلسات کارگاهی تعیین می‌شود، به‌طور منظم در حال ارسال است و نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده است. این اتفاق در حوزه زنان اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که زنان هم از اقشار آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند و هم می‌توانند به نقطه قوت نظام تبدیل شوند. ما تلاش داریم از این ظرفیت برای تقویت نقش بانوان در جامعه استفاده کنیم تا به‌جای تبدیل‌شدن به چالش، به فرصت رشد و پیشرفت کشور بدل شود.»

از ایده تا قانون‌گذاری؛ مسیر اثرگذاری یاقوت

اکبری در ادامه درباره روند اجرایی و مسیر تبدیل ایده‌ها به طرح‌های سیاست‌گذاری می‌گوید: «من در حال حاضر در مرکز پژوهش‌های مجلس نیز فعالیت دارم و ریاست کارگروه زنان و خانواده اندیشکده‌های حکمرانی را برعهده دارم. همان‌طور که می‌دانید، همه طرح‌هایی که قرار است در مجلس مطرح شود، از مسیر مرکز پژوهش‌ها عبور می‌کند. در این مرکز، کار فکری و کارشناسی روی طرح‌ها انجام می‌شود تا در نهایت به مرحله پیشنهاد نمایندگان برسد.»
او با اشاره به این ارتباط می‌افزاید: «از این جهت، ما در یاقوت ظرفیت لازم را برای پیوند با مسیر قانون‌گذاری در اختیار داریم. تمهیدات لازم اندیشیده شده تا در صورتی که ایده‌ای قابلیت طرح در سطح قانون‌گذاری داشته باشد، بتوان آن را از طریق مرکز پژوهش‌ها یا حتی از مسیر نمایندگان مجلس پیگیری کرد. علاوه بر این، همکاری نزدیکی با پژوهشگاه قوه قضائیه نیز وجود دارد تا در صورت لزوم، طرح‌ها از مسیرهای مختلف به نهادهای تصمیم‌ساز برسند.»
اکبری تأکید می‌کند: «هدف ما این است که یاقوت در نهایت به بستری برای تولید طرح‌های اجرایی و سیاستی منجر شود. این رویداد تنها یک مسابقه یا ایده‌پردازی نیست، بلکه گامی برای ایجاد تغییر واقعی در حوزه زنان و خانواده است.»

آموزش مهارت مسئله‌یابی و حل مسئله

اکبری درباره محتوای آموزشی کارگاه‌های رویداد ملی «یاقوت» توضیح می‌دهد: «مهارت اصلی که در این کارگاه‌ها آموزش داده می‌شود، مهارت مسئله‌یابی و حل مسئله است. در کارگاه عمومی، تمرکز اصلی بر شناخت و یافتن مسئله قرار دارد و در کارگاه‌های تخصصی، هر محور به‌صورت عمیق‌تر بررسی می‌شود.»
او در ادامه می‌گوید: «به عنوان نمونه، در محور فقهی و حقوقی یکی از معضلات مطرح‌شده، موضوع کودک‌بلاگری است که به‌صورت خاص و تخصصی مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین مباحثی چون مهریه و حقوق مالی زوجین نیز در این محور مورد توجه قرار گرفته‌اند. در محور فرهنگی نیز موضوعاتی همچون جمعیت، عفاف و حجاب از مسائل اصلی هستند. در این بخش‌ها، اساتید با طرح مسئله‌های واقعی، آن را برای مخاطبان باز می‌کنند و روش مواجهه و حل آن را آموزش می‌دهند. به عنوان مثال، در بحث حجاب استایل‌ها که امروز به یک مسئله جدی در میان بانوان مذهبی تبدیل شده، استاد در کارگاه مسئله را تبیین می‌کند و به مخاطبان می‌آموزد که چگونه مسئله را شناسایی و تحلیل کنند تا بتوانند بر اساس آن بوم ایده خود را طراحی نمایند.»
اکبری با اشاره به موضوع اشتغال زنان می‌افزاید: «در بحث اشتغال زنان، ما با مسئله‌ای بنیادین روبه‌رو هستیم. نگاه موجود به اشتغال زنان با ادعای ما در خصوص الگوی سوم سازگاری ندارد. وقتی از زنِ شاغل صحبت می‌کنیم، نباید فقط او را به عنوان یک نیروی کاری در ساعات ثابت روزانه ببینیم، بلکه باید نقش او به عنوان همسر و مادر نیز در نظر گرفته شود. برای همین منظور، استادانی را دعوت کرده‌ایم تا با رویکرد الگوی سوم، اشتغال زنان را بازتعریف کرده و طرحی قابل ارائه برای قانون‌گذاری طراحی کنند. این نوع نگاه موجب می‌شود طرح‌های ارائه‌شده در نهایت بتوانند مبنای سیاست‌گذاری یا قانون‌گذاری در حوزه زنان قرار گیرند.»

داوری حضوری؛ تمرینی برای ارائه و دفاع از ایده

اکبری درباره نحوه داوری طرح‌ها توضیح می‌دهد: «ما بر داوری حضوری تأکید داریم. در بسیاری از رویدادها، داوری‌ها غیرحضوری انجام می‌شود، اما در یاقوت، معتقدیم باید تیم در حضور داوران بنشیند تا بتوان نقاط قوت و ضعف طرح را به‌صورت دقیق بررسی کرد.»
او ادامه می‌دهد: «در شورای راهبری بانوان نیز که تجربه سندنویسی‌های استانی را داشتیم، پیشنهاد اولیه من این بود که داوری‌ها باید حضوری برگزار شود. زیرا تنها در چنین فضایی می‌توان به عمق واقعی طرح و توان علمی طراح پی برد. اینجا ما از الگویی مشابه دادگاه‌های شبیه‌سازی‌شده استفاده می‌کنیم؛ شرکت‌کننده باید بتواند در حضور حدود ۲۰ استاد از طرح خود دفاع کند. در واقع، همان‌طور که نمایندگان مجلس باید از طرح خود در صحن دفاع کنند، شرکت‌کنندگان یاقوت نیز باید به این توانمندی برسند.»

اکبری درباره نتایج نهایی داوری‌ها نیز توضیح می‌دهد: «در مرحله پایانی، از هر محور سه طرح برتر انتخاب می‌شود که برای آن‌ها جوایزی در حدود ۹ تا ۱۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. علاوه بر جایزه نقدی، طرح‌های برگزیده با نام طراحانشان به نهادهای تصمیم‌ساز مانند مجلس ارائه می‌شود. این بدان معناست که اگر طرحی در حوزه عفاف و حجاب یا اشتغال زنان قابلیت اجرا داشته باشد، با نام همان فرد ثبت و در مراحل بعدی اجرا و حتی تبدیل به سند سیاست‌گذاری خواهد شد.»
او تأکید می‌کند: «این رویداد فرصتی است تا شرکت‌کنندگان علاوه بر آموزش علمی، در فرآیندی واقعی از مرحله ایده تا سیاست‌گذاری مشارکت کنند و اثرگذاری عملی طرح خود را در سطح ملی تجربه نمایند.»

ثبت‌نام آزاد و عضویت در گروه‌های تخصصی تا پیش از آغاز طراحی بوم‌ها

معاون راهبری محتوایی اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی، درباره روند ثبت‌نام در رویداد ملی «یاقوت» توضیح می‌دهد: «برای ثبت‌نام شرکت‌کنندگان، پرس‌لاین ویژه‌ای طراحی شد که لینک آن در گروه‌ها و شبکه‌های مختلف اطلاع‌رسانی قرار گرفت. علاقه‌مندان پس از ثبت‌نام در این فرم، به‌صورت فردی با آن‌ها تماس گرفته شد و در گروه‌های مربوط به رویداد عضو شدند. اطلاع‌رسانی و هماهنگی‌های لازم از طریق همان گروه‌ها انجام می‌گیرد.»
او می‌افزاید: «علاقه‌مندان می‌توانند از طریق آیدی eitaa.com/banouyemojahed  نیز برای ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر اقدام کنند.»
اکبری با اشاره به تداوم امکان ثبت‌نام در رویداد می‌گوید: «فرصت ثبت‌نام همچنان باز است و افرادی که تمایل به حضور دارند، می‌توانند در این مرحله نیز وارد فرآیند شوند. هنوز کارگاه‌های تخصصی آغاز نشده و تنها کارگاه‌های عمومی برگزار و محتوای آن‌ها در سایت بارگذاری شده است. بنابراین شرکت‌کنندگان جدید می‌توانند با مشاهده این کارگاه‌ها و آشنایی با مباحث مقدماتی، در ادامه در کلاس‌های تخصصی نیز شرکت کنند.»
او درباره زمان نهایی برای پیوستن به رویداد توضیح می‌دهد: «مهلت مشخصی برای ثبت‌نام تعیین نشده است و تا پیش از آغاز مرحله طراحی بوم‌ها، شرکت در طرح امکان‌پذیر خواهد بود. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، اوایل دی‌ماه زمان ارائه بوم‌هاست و از آن مرحله به بعد دیگر امکان ورود به فرآیند وجود ندارد. با این حال، سیاست ما این است که تا حد ممکن مسیر را برای علاقه‌مندان باز نگه داریم تا افراد بیشتری از این فرصت آموزشی و پژوهشی بهره‌مند شوند.»

اطمینان از پشتوانه علمی و اجرایی طرح‌ها؛ از آموزش تا حل واقعی مسائل زنان

اکبری در توصیه به علاقه‌مندان شرکت در رویداد ملی «یاقوت» می‌گوید: «شرکت‌کنندگان از چند جهت می‌توانند خیالشان آسوده باشد. بسیاری از کسانی که در رویدادهای پیشین ایده‌پردازی حضور داشتند، این دغدغه را داشتند که چرا باوجود ارائه ایده‌های خوب، طرح‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسند و در حوزه‌هایی مانند مهریه یا مسائل خانواده، همچنان شاهد طرح‌های شتاب‌زده و بدون پشتوانه کارشناسی هستیم. در رویداد یاقوت تلاش کرده‌ایم تمام موانع را برطرف کنیم تا طرح‌هایی که واقعاً پخته و علمی هستند، به مرحله اجرا برسند.»
او ادامه می‌دهد: «به نظر من هیچ چیز شیرین‌تر از این نیست که فردی که مسئله‌ای را به‌خوبی دیده، آن را تحلیل و بررسی کرده و برایش راه‌حل دقیق ارائه داده، در نهایت ببیند طرحش به مرحله اجرا رسیده است. این تجربه برای هر پژوهشگر یا دغدغه‌مندی در حوزه زنان، بسیار ارزشمند و انگیزه‌بخش است.»
اکبری با تأکید بر جنبه آموزشی این رویداد می‌افزاید: «حتی اگر برخی شرکت‌کنندگان نتوانند بوم کاملی ارائه دهند، باز هم حضور در کارگاه‌ها برای آنان بسیار مفید خواهد بود. هدف ما این است که ذهنیت مسئله‌محور در شرکت‌کنندگان شکل بگیرد؛ یعنی یاد بگیرند چگونه مسئله را تشخیص دهند، آن را تحلیل کنند و برای حل آن فکر کنند.»
او در پایان می‌گوید: «یکی از مشکلات جدی در برخی استان‌ها این است که فعالان حوزه بانوان حتی درک دقیقی از مسائل و چالش‌های زنان در منطقه خود ندارند. این رویداد به شرکت‌کنندگان کمک می‌کند تا بتوانند رصد دقیق‌تری از وضعیت استان خود داشته باشند، مسائل را اولویت‌بندی کنند و به سمت ارائه راه‌حل‌های واقعی حرکت کنند. به نظر من، همین فهم درست از مسئله، خود گام نخست در مسیر تحول فرهنگی و اجتماعی است.»
 

منبع: دفاع مقدس