چرا نباید فریب لبخند یهود را خورد؟

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، در دل تاریخ صدر اسلام، روابط مسلمانان با اقوام یهودی از مهم‌ترین و پرفراز و نشیب‌ترین بخش‌های تحولات سیاسی‌ـ‌اجتماعی عصر پیامبر اسلام(ص) به‌شمار می‌رود. یهودیان که سال‌ها پیش از ظهور اسلام به سرزمین حجاز مهاجرت کرده بودند، در مواجهه با دعوت پیامبر خاتم، رفتاری آمیخته از انتظار، تکبر، توطئه و در نهایت دشمنی آشکار از خود نشان دادند. دکتر محمدحسین رجبی دوانی، پژوهشگر تاریخ اسلام، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، در گفت‌وگو با ما، شرحی دقیق، مستند و بی‌پیرایه از تحولات این دوره ارائه می‌دهد؛ روایتی که به‌وضوح چگونگی شکل‌گیری، تداوم و در نهایت فروپاشی روابط سیاسی و امنیتی یهودیان با دولت نبوی را بازتاب می‌دهد.

زمینه مهاجرت یهودیان به حجاز چه بود و چرا به این منطقه آمدند؟
شماری از یهودیان، با استناد به داده‌های کتاب‌های آسمانی و وعده پیامبران خود مبنی بر ظهور پیامبری در سرزمین عرب، سال‌ها پیش از بعثت حضرت محمد(ص) به منطقه شمال حجاز مهاجرت کردند. آنان در مناطقی چون یثرب، فدک، خیبر، تیما و وادی‌القری مستقر شدند و در انتظار آمدن آخرین فرستاده الهی به‌سر می‌بردند، البته با این تصور که آن پیامبر از قوم بنی‌اسرائیل خواهد بود.
با ظهور پیامبر اسلام در مکه و گسترش خبر آن تا یثرب، یهودیان به دلیل قرار داشتن مکه در جنوب حجاز و خارج از منطقه پیش‌بینی‌شده‌شان، به دعوت پیامبر بی‌اعتنا ماندند. اما وقتی پیامبر به مدینه هجرت کردند، علمای یهود با ایشان در منطقه قبا دیدار کرده و بر اساس نشانه‌هایی، یقین یافتند که حضرت محمد(ص) همان پیامبر موعود است. با این حال، به دلیل امتیازطلبی و میل به برتری‌جویی قومی، از پذیرش اسلام سر باز زدند.

پیامبر(ص) چگونه با یهودیان مدینه پیمان همزیستی بست؟
پیامبر(ص) پس از ورود به مدینه، به درخواست مردم علاوه بر رسالت، رهبری سیاسی جامعه را نیز پذیرفت و دولت اسلامی را پایه‌گذاری کرد. با توجه به اینکه یهودیان ساکن مدینه، با علم به حقانیت پیامبر، از پذیرش اسلام خودداری کرده بودند، پیامبر آنان را خطری بالقوه می‌دانست. لذا از سران سه طایفه یهودی یثرب خواست تا پیمانی برای همزیستی مسالمت‌آمیز امضا کنند؛ پیمانی که آنها را از هرگونه توطئه علیه اسلام منع می‌کرد و در صورت نقض آن، دست دولت اسلامی برای برخورد قانونی را باز می‌گذاشت.
با وجود امضای پیمان، یهودیان مدینه از همان سال‌های نخست دست به توطئه نرم، جنگ روانی، و سپس نقض آشکار عهد زدند. ابتدا بنی‌قینقاع با گستاخی و نقض پیمان مواجه شدند؛ پیامبر(ص) در گام نخست به تبعید آنان بسنده کرد، اما به‌دلیل تمرد از اجرای دستور، حکم به مصادره اموال ایشان داد. آنان با ذلت مدینه را ترک کرده و به شام رفتند.
در ادامه، طایفه بنی‌نضیر نیز پس از توطئه علیه پیامبر، مشمول حکم تبعید شدند، اما آنها نیز تمکین نکردند و نهایتاً با محاصره نظامی، از مدینه اخراج و دارایی‌شان مصادره شد. همین طایفه پس از اخراج، با تحریک ابوسفیان، جبهه‌ای علیه اسلام تشکیل دادند که به جنگ احزاب (خندق) انجامید.

خیانت بنی‌قریظه چگونه رقم خورد؟
بنی‌قریظه، که تا آن زمان به پیمان خود وفادار مانده بودند، با تصور نابودی قریب‌الوقوع اسلام، به لشکر احزاب پیوستند و قصد داشتند از جنوب مدینه جبهه‌ای علیه مسلمانان باز کنند. اما با ناکامی دشمن در ورود به مدینه به‌دلیل تدبیر خندق، بنی‌قریظه نیز در توطئه خود ناکام ماندند. پس از پایان جنگ، پیامبر(ص) به دستور الهی به‌سوی آنان حرکت کرد. نقل‌های تاریخی درباره سرنوشت بنی‌قریظه متفاوت است؛ برخی از قلع‌و‌قمع کامل خبر داده‌اند، اما برخی پژوهشگران معاصر این گزارش‌ها را نپذیرفته و معتقدند که تنها بخشی از یهودیان کشته و برخی اسیر شدند.

نقش خیبر در پایان قدرت یهود در حجاز چه بود؟
یهودیان اخراج‌شده، به‌ویژه بنی‌نضیر، با سلطه بر خیبر آن را به پایگاه جدید توطئه علیه اسلام بدل کردند. آنان قصد داشتند دیگر مناطق یهودی‌نشین از جمله فدک را با خود همراه کنند. پیامبر(ص) ابتدا هیئتی برای مذاکره اعزام کرد، اما پس از نقض مجدد توافق از سوی یهود، در سال هفتم هجری، به سمت خیبر لشکر کشید. با شکست سنگین خیبر که با رشادت‌های امیرالمؤمنین علی(ع) رقم خورد، سلطه یهود در شمال حجاز پایان یافت.
از فتح خیبر به بعد، یهودیان شمال حجاز تحت سیطره کامل دولت اسلامی درآمدند. از سال هفتم هجری تا پایان حیات پیامبر(ص) در سال یازدهم هجری، دیگر یهود هیچ‌گونه نقش‌آفرینی جدی در جغرافیای سیاسی و امنیتی قلمرو اسلام نداشتند و کاملاً تابع، محدود و بی‌نفوذ شدند.

چرا تجربه صدر اسلام در مورد یهودیان مهم است؟
باور به همزیستی مسالمت‌آمیز با اهل کتاب، یکی از محورهای مهم در تاریخ سیاسی صدر اسلام است. اما در کنار این مسأله، تجربه‌های تاریخی عهدشکنی، توطئه‌گری و نقض پیمان‌های مکرر از سوی گروهی از یهودیان در عصر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، همواره یادآور هشدارهای قرآن نسبت به اعتماد ورزیدن به دشمنان است. یکی از مهم‌ترین آیاتی که به این معنا اشاره می‌کند، آیه ۱۲۰ سوره بقره است که می‌فرماید:
«وَلَنْ تَرْضىٰ عَنكَ الْيَهُودُ وَ لَا النَّصَارَىٰ حَتّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ...»یهود و نصارى هرگز از تو راضى نخواهند شد، تا آنکه از آیین آنان پیروى کنى... این آیه با وقایع تاریخی عهد پیامبر و عملکرد یهودیان در مدینه، نکات دقیقی مطرح می‌کند که تصویر روشنی از سیاست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر اهل کتاب ترسیم می‌کند.

چرا خداوند در آیه  ۱۲۰ سوره بقره از واژه‌ «هرگز» استفاده می‌کند و رضایت جبهه کفر را نشانهٔ انحراف معرفی می‌نماید؟
آیه ۱۲۰ سوره بقره به مسلمانان هشدار می‌دهد که رضایت دشمنان دینی، تنها زمانی حاصل می‌شود که تسلیم آن‌ها شویم. یعنی اگر با آن‌ها زیادی مدارا شود و به‌عنوان دوست برگزیده شوند، نهایتاً به سلطه‌پذیری ختم می‌شود. پس این آیه نه تنها توصیه به احتیاط، بلکه اعلام یک واقعیت تجربه‌شده در تاریخ اسلام است.

سیاست پیامبر(ص) در برابر عهدشکنی یهودیان چه بود؟
یهودیان در مدینه، به‌رغم بستن پیمان همزیستی با پیامبر، در چند نوبت آن را نقض کردند: سه طایفه بزرگ یهودی مدینه، یعنی بنی‌قینقاع، بنی‌نضیر و بنی‌قریظه، هرکدام یک بار پیمان‌شکنی کردند و در همان نوبت، پیامبر اسلام برخورد قاطع با آن‌ها انجام داد. برخلاف برخی تحلیل‌های غلط، پیامبر هرگز با کسی که یک‌بار پیمان شکنی کرده، دوباره پیمان نبست.
متأسفانه برخی مسئولین برای توجیه اعتماد اشتباه به دشمن، ادعا کردند که پیامبر بارها به عهدشکنان اعتماد کرده است. در حالی که قرآن می‌فرماید یهودیان عهد شکستند، نه اینکه پیامبر بعد از عهدشکنی دوباره با همان‌ها پیمان بسته باشد.
در مورد هر سه طایفه، ابتدا فقط فرمان اخراج صادر شد، اما چون گستاخی کردند و تمکین ننمودند، پیامبر مجبور به اقدام نظامی شد. و پس از فتح خیبر در سال هفتم هجری، دیگر هیچ نیروی یهودی در عربستان قدرت اقدام نداشت. آن‌ها یا تبعید شدند یا تحت سیطره دولت اسلامی قرار گرفتند و جزیه پرداخت کردند.

سرنوشت یهودیان پس از رحلت پیامبر چه شد؟
پس از رحلت پیامبر، در زمان خلافت عمر بن خطاب، درگیری کوچکی میان مسلمانان و یهودیان خیبر رخ داد. عمر به استناد گفته‌ای از پیامبر که فرموده بود «در جزیره‌العرب دو دین نباید وجود داشته باشد»، باقی‌مانده یهودیان را مجبور به اسلام آوردن یا تبعید کرد. شماری از آن‌ها به ظاهر مسلمان شدند، که بعدها در قالب اسرائیلیات در روایات اسلامی نفوذ کردند و برخی دیگر به شام مهاجرت کردند.

با توجه به تجربه تاریخی صدر اسلام، امروز چه مواجهه‌ای با رژیم صهیونیستی معقول و واقع‌بینانه است؟
بر اساس آنچه در صدر اسلام رخ داد، به‌وضوح می‌بینیم که یهودیان هیچ‌گاه به عهد و پیمان پایبند نبودند. در موضع ضعف، امتیازاتی می‌دادند و کوتاه می‌آمدند، اما به‌محض یافتن فرصت، خیانت می‌کردند و در کنار دشمنان مسلمانان می‌ایستادند تا به اسلام ضربه بزنند.
پیامبر ابتدا با آنان پیمان همزیستی امضا کرد تا راه توطئه را ببندد. اما به محض آن‌که آنان از فرصت سوء استفاده کرده و بر ضد اسلام اقدام کردند، حضرت بدون مسامحه، آن‌ها را از شمول پیمان خارج اعلام کرد و برخوردی قاطع با آن‌ها داشت؛ یا تبعید شدند یا در برابر مقاومت‌شان، برخورد نظامی شد. پس از جنگ خیبر، حتی اجازه استقلال سیاسی و اقتصادی به آن‌ها نداد و آنان را کاملاً در سیطره دولت اسلامی قرار داد.
با نگاهی به دهه‌های اخیر می‌بینیم هر زمان که حکومت‌های عربی ضعیف و فاسد یا گروه‌هایی نظیر سازمان آزادی‌بخش فلسطین در برابر دشمن کوتاه آمده‌اند، این رژیم جسورتر، خیانت‌کارتر و زیاده‌خواه‌تر شده است. امروز نیز با وقاحت، سخن از تصاحب منطقه از نیل تا فرات می‌گویند و هم‌زمان به چند کشور حمله می‌کنند.
مقامات جنایتکار آمریکا نیز با صراحت از پیوستن بخش‌هایی از سرزمین‌های عربی به قلمرو رژیم صهیونیستی سخن می‌گویند. این‌ها همه نشانه آن است که اگر از روش بسیار هوشمندانه و قاطع رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر این تبهکاران تخطی شود، باید هزینه سنگین و عواقب جبران‌ناپذیر آن را پذیرفت. تنها راه، مقاومت و نفی اعتماد به دشمن است.
 

منبع: روزنامه جام جم